6 minutes By Marissa van de Kreke and Hanne Meulenbeld, Dutch
Report of exhibition ‘Byblos’ in Rijksmuseum van Oudheden: ‘Het is een reis door de tijd met schitterende, voor de meeste mensen nog onbekende, stukken.’
Een aantal weken geleden kreeg de redactie van Aanzet een uitnodiging voor de persvoorstelling van de nieuwe, tijdelijke tentoonstelling van het Rijksmuseum van Oudheden (RMO) in Leiden. Hier werden wij al gauw enthousiast van, want het Rijksmuseum van Oudheden is een fantastische plek voor menig geschiedenisliefhebber. Na eerdere tentoonstellingen over steden uit de oudheid als Carthago (2014-2015), Petra (2013-2014) en Nineveh (2017-2018), heeft het Rijksmuseum van Oudheden weer een nieuwe, prachtige tentoonstelling: ‘Byblos, ‘s werelds oudste havenstad’.
Op woensdag 12 oktober hebben wij, Marissa van de Kreke en Hanne Meulenbeld, dan ook de reis gemaakt naar Leiden. Na enige problemen met de trein, elke student welbekend, kwamen we gelukkig op tijd aan bij het museum. Binnen werden we welkom geheten en kregen we een persmap overhandigd met daarin de belangrijkste informatie over de nieuwe expositie. Tijdens het wachten op het begin van de persvoorlichting dronken we een kopje koffie in het museumcafé. We raakten hier aan de praat met andere journalisten die waren uitgenodigd voor de voorlichting. Het was leuk om mensen uit ons (toekomstige) vakgebied te ontmoeten.
De persvoorlichting
Rond 10.30 was het tijd voor het begin van de persvoorlichting. De directeur van het museum, Wim Weijland, begon met het introduceren van de tentoonstelling. Hij stelde ons de onderzoekers en andere medewerkers van het museum voor die de expositie gerealiseerd hadden. Aanwezig was ook Tania Zaven, zij werkt voor Directorate General of Antiquities in Libanon. Dit is een directoraat dat onderdeel is van het ministerie van Cultuur van Libanon. Het directoraat is verantwoordelijk voor de bescherming, promotie en opgravingen op de plaatsen van nationaal erfgoed in Libanon. Tania Zaven is tevens ook sitemanager van Byblos zelf. Ook Tanja van der Zon van de afdeling buitenlandse tentoonstellingen en projecten en Lucas Petit, hoofd afdeling collecties en onderzoek, waren aanwezig. Zij vertelden ons meer over Byblos en het tot stand komen van de uiteindelijke expositie.
‘Byblos is voor veel mensen onbekend. Af en toe komt de naam voorbij in boeken over de Oudheid, maar een grote rol heeft de stad nooit gekregen.’
De stad Byblos
‘Byblos’ is een tentoonstelling over de gelijknamige havenstad in Libanon. De exhibitie bevat vijfhonderd objecten, waaronder topstukken uit het Nationaal Museum van Beiroet, het Louvre, het British Museum en het Archeologisch Museum van de Amerikaanse Universiteit van Beiroet. Byblos was rond 2850 v.Chr een handelshaven van Egypte. Vanaf 3000 v.Chr. speelde Byblos een grote rol in het Middellandse Zeegebied en Midden-Oosten. Het vissersdorpje, ten noorden van Beiroet, groeide onder de Feniciërs uit tot de eerste welvarende, internationale zeehaven ter wereld. Ook Egyptenaren, Assyriërs, Babyloniërs, Grieken en Romeinen lieten er hun sporen na. Byblos had belangrijke handelscontacten met de Egyptische farao’s. Het belangrijkste handelsproduct van Byblos, cederhout, werd gebruikt om prachtige paleizen te bouwen in Egypte. De handel in cederhout is een van de redenen geweest waardoor Byblos zo rijk geworden is en uitgroeide tot een grote handelsstad.
Totstandkoming van de tentoonstelling
Byblos is voor veel mensen onbekend. Af en toe komt de naam voorbij in boeken over de Oudheid, maar een grote rol heeft de stad nooit gekregen. Daarom kwam het idee om een tentoonstelling te maken over de havenstad. In samenwerking met Directorate General of Antiquities, het Nationaal Museum van Beiroet en andere musea is de expositie door het Rijksmuseum van Oudheden verwezenlijkt. Het RMO steunt onder meer de opbouw van een nieuw archeologisch museum en cultureel centrum op de historische site van Byblos. Die openen in het voorjaar van 2023 hun deuren voor het publiek.
Opstelling van de exhibitie
Na de persvoorlichting was het tijd voor een rondleiding door de tentoonstelling.
De tentoonstelling laat op een prachtige manier de groei van Byblos zien en is opgedeeld in verschillende thema’s: ‘Het begin van een havenstad’, ‘De spil van de zee’, ‘Koningen en farao’s’, ‘Byblos in de luwte’ en ‘Het heilige Byblos’. Tot slot wordt er ook nog aandacht besteedt aan de historische opgravingen van de negentiende, twintigste en eenentwintigste eeuw door het vertoon van documentaires.
‘Het museum in Beiroet goot de tentoongestelde stukken in beton zodat de rebellen niet door hadden wat voor kostbaars er stond.’
Bijzondere artefacten
Bij de aanvang van de tentoonstelling is het begin van de nederzetting te zien, de opbouw van een klein vissersdorpje. Dit wordt gesymboliseerd door kleine vishaken. Hierna kom je al snel bij de eerste farao’s en het gebruik van het cederhout, wat overigens vaak terugkomt in de tentoonstelling door de rol in de geschiedenis van het land. Deze rol wordt duidelijker wanneer je door de hele exhibitie loopt. Ook in ons verslag zal het nog uitgebreid belicht worden!
Het echte pronkstuk van de eerste thema’s is de grafkist van Idu, gemaakt van cederhout waardoor het waanzinnig goed bewaard is gebleven. Idu was een speciale functionaris die ervoor zorgde dat het kostbare cederhout bij de juiste mensen terecht kwam. Het is daarom toepasselijk dat hij zich in een cederhouten kist liet begraven. Hierna mogen we een deel van een recente opgraving bewonderen. Het Louvre heeft deze artefacten pas kort geleden uit de grond van de havenstad gedolven. Het is bijzonder om ze al zo vroeg te mogen zien. De opgraving is nog niet compleet en de locatie hiervan is hierom ook nog onbekend.
Op de tentoonstellingsposter zien we een amulet. Dit amulet is in de tentoonstelling even goed zoeken doordat het amulet erg klein is, maar gelukkig is er een extra spotlight op gezet. Het amulet is een leeuwenmens, hoogstwaarschijnlijk gemaakt voor de Egyptische god Bes en het diende om het kwaad af te weren.
Het nog niet ontcijferde Byblos-schrift speelt ook een rol in de tentoonstelling. De oplettende kijker ziet zelfs tekens uit ons huidige alfabet op de tentoongestelde stenen.
Bedreigde vondsten
Libanon is, zoals velen weten, een onrustig land. Tijdens de burgeroorlog van 1975-1990 werden de artefacten en vele andere archeologische vondsten bedreigd. Als antwoord hierop heeft het museum in Beiroet de tentoongestelde stukken in beton gegoten zodat de rebellen niet door hadden wat voor kostbaars er stond. Hierover is een prachtige video gemaakt die wordt afgespeeld in een van de audio- en beeldruimtes in de tentoonstelling, zeker de audiotour waard!
Vol geur en kleur
Tot slot kreeg het bekende cederhout een welverdiende plek in de laatste ruimte.
Libanon is een grote leverancier van hout, het bekende ‘Libanonceder’. De cederbomen zijn in de geschiedenis dan ook vaak van pas gekomen, voor grote handelsschepen, maar ook als hout voor grafkisten en de olie voor het mummificeren. Inmiddels zijn de bomen beschermd en mogen ze niet meer gekapt worden. De tentoonstelling is een mooie kans om het hout, en zeker ook de geur, te ervaren.
Wat ons betreft, is ‘Byblos, ‘s werelds oudste havenstad’ zeker de tocht naar Leiden waard! Het is een reis door de tijd met schitterende, voor de meeste mensen nog onbekende, stukken. De tentoonstelling is toegankelijk voor kenners en niet-kenners van deze prachtige stad.
De tentoonstelling ‘Byblos, ’s werelds oudste havenstad’ is tot en met 12 maart 2023 te zien in het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden.
Beeld bovenaan: Persbeeld tentoonstelling ‘Byblos’.
